Magazine

Alvorens we starten, moeten we een onderscheid maken tussen verschillende soorten douces. We onderscheiden een vijftal types:

1. Instapdouche: verzonken onder het vloerniveau.
2. Opstapdouche: meestal een douchebak die een 10 à 15 cm boven het vloerniveau geplaatst is.
3. Overstapdouche: veelal gescheiden door een laag muurtje (vb. sportdouches) zodat het overtollige water niet kan weglopen.
4. Doorloopdouche: verbindt doorgaans twee ruimtes (twee slaapkamers bijvoorbeeld) op hetzelfde niveau als de vloerpas.
5. Inloopdouche: met drempelloze ingang/doorgang, ook wel eens de “Italiaanse douche” genoemd. De te betegelen ondergrond van dit model bestaat doorgaans uit een cementgebonden dekvloer, betegelbare (gecementeerde) bouwplaten of uit een geprefabriceerde waterdichte douchebak.

Verschillende gebruiksbelasting voor tegelwanden

In tabel 3 van de Buildwise TV (voorheen WTCB Technische Voorlichting) 227 worden de muurbetegelingen ingedeeld volgens hun blootstelling aan water.

De samengevatte gebruiksbelastingindeling ziet er als volgt uit:

• Klasse Ea: Droge ruimtes, waarin de betegeling zelden bevochtigd wordt. De betegeling wordt onderhouden door periodiek afwassen. Sanitaire ruimtes voor matig gebruik, zeg maar.
• Klasse Eb: Vochtige ruimtes. Eventuele bevochtiging door besproeien met water onder lage druk met maximale watertemperatuur van 40 °C.  Bijvoorbeeld sanitaire lokalen voor frequent gebruik.
• Klasse Ec: Vochtige ruimtes. Eventuele bevochtiging door besproeien met water onder matige druk. Maximale watertemperatuur van 40 °C. Mogelijke toepassingen: doucheruimtes met hydrotherapeutische massage-installaties, grootkeukens, industriële wasserijen, carwash.
• Klasse Ed: Natte ruimtes met frequente bevochtiging. De betegeling wordt onderhouden door afspuiten, eventueel onder hoge druk (30 bar), waarbij de reiniging van wandbetegelingen door afspuiten onder een druk hoger dan 30 bar eerder afgeraden wordt. Voorbeelden: gevelbekledingen, industriële ruimtes, sanitaire ruimtes langs openbare wegen.
• Klasse Ee: Speciale ruimtes waarin het onderhoud van de betegeling gebeurt met heet water onder lage of matige druk (> 40 °C) of met stoom. In dit geval kunnen dit ruimtes voor de productie van levensmiddelen zijn, in de chemische en farmaceutische nijverheid, sommige laboratoria, of koel- en vriesruimtes.

Methodes voor waterdichting

Dat waterdoorsijpeling achter het tegelwerk, zowel voor de vloer als voor de wand, te allen prijze moet vermeden worden, hoeft amper betoog. Er bestaan verschillende manieren om een douchecel waterdicht te maken. De meest voorkomende zijn:

1. Het gebruik van waterdichte pasta. Dit is een pasteus membraam dat de tegelzetter in verschillende lagen en in verschillende richtingen met een borstel of roller aanbrengt. De hoeken moeten altijd van een polyethyleen afdichting worden voorzien.
2. Waterdichte bouwplaten. Dit zijn meestal gecementeerde bouwplaten met een kern van EPS- of XPS-schuim. Het verschil tussen deze twee soorten is dat EPS geëxpandeerd polystyreen (bolletjesstructuur) en XPS geëxtrudeerd polystyreen (vaste massa - schuimstructuur) is. XPS neemt minder vocht op, is drukvaster en isoleert beter. Let op, ook hier moeten hoeken en naden beschermd worden tegen waterinfiltratie!
3. Dampdichte polyethyleendoeken. Polyethyleen contactafdichting wordt zeer frequent toegepast. Deze doeken worden op de ondergrond verlijmd met een daartoe geschikte tegellijm. Aandachtspunten bij dit waterdichtingssysteem zijn voldoende overlap en het gebruik van band- en hoekstukken.

Ook de aansluiting met het douche-afvoersysteem, meestal een moderne goot met voorgemonteerde flens, moet zorgvuldig worden verzegeld met een daartoe geschikte polymeerkit. De meeste fabrikanten leveren zelf hun tweecomponentenlijm mee in een totaalpakket, zodat ze garantie op het volledige systeem kunnen geven.

Het finaal “dubbelsleutel”-afkitten van alle randen is nooit een overbodige luxe, als extra zekerheid.

Denk aan het slipgevaar

Niet alleen is het belangrijk om in een douche het correcte afschot in de vloer te voorzien maar vooral ook om de juiste vloertegels te kiezen. Ze moeten voldoende slipbestendig zijn om valpartijen tijdens het douchen te vermijden. Water in combinatie met zeep kan spiegelglad zijn waarbij het uitglijden absoluut vermeden moet worden.

De testmethode voor natte ruimtes gebeurt blootsvoets op een zeepoplossing op de tegels onder verschillende hellingsgraden. Ook voor de realisatie van zwembaden en wellnescentra is deze test heel belangrijk. Men onderscheidt hierin drie klassen: Helling A ≤ 12°  helling B ≤ 18° en  helling C ≤ 24°.

In functie van het gebruiksdomein moet de gepaste antislipwaarde worden gekozen in overleg met bouwheer, architect en adviseur. Safety first!

Extra aandacht

De producten, systemen en technieken evolueren vandaag razendsnel waarbij de tegelzetter-vakman eigenlijk zichzelf verplicht jaarlijks zou moeten bijscholen. Het bewijs wordt steeds maar weer op de werkvloer geleverd: de carrousel van vernieuwen draait steeds sneller en sneller. Afgestudeerde jongeren krijgen te weinig praktische feedback noch specifieke technische ondersteuning. Gevestigde tegelzetters willen niet van hun gewoontes afwijken en begrijpen het belang van innovatie niet eens. Fouten komen vaker voor dan je denkt, niettegenstaande de investering in bijscholing nooit opweegt tegen een eigenzinnige mislopen plaatsing. Vooral buitenbetegelingen vragen extra aandacht. En als het misgaat, gaan de poppen aan het dansen...

Plaatsingsmogelijkheden

Spreken we over een recreatieve buitenbevloering, dan denken we meteen aan het tuinterras, soms ook wel “openveldterras” genoemd. In principe start de aannemer met het uitgraven van een “koffer” in de volle grond. Daarna verloopt de opbouw in verschillende lagen, rekening houdend met de plaatselijke samenstelling en vooral stabiliteit van de basislaag (aardesoort zoals zand, klei…).

Bij het betegelen van een terras zijn een vijftal plaatsingstechnieken gangbaar:

1. De losse droge plaatsing op kift, kiezel of split. Hier kies je voor draagkrachtige tegels, met andere woorden, voldoende dik en zwaar.
2. De ‘nat-in-nat’-cementmethode. Hierbij wordt een mortelpap op een vooraf op niveau getrokken verse dekvloer opengesmeerd waarin de tegels rechtstreeks worden geplaatst. Soms wordt hiervoor een trilplaat gebruikt, om de tegels vlak te trillen. Deze traditionele methode is eerder af dan aan te raden bij het aanbrengen van vlekgevoelige natuursteentypes (mogelijke uitbloeiing – vlekvorming)
3. De niet-hechtende plaatsing op tegeldragers. Dit systeem beperkt drastisch mogelijke vorstschade, tot quasi “nul” zelfs.
4. De traditionele morteltechniek wordt meestal nog toegepast bij het inkloppen van niet-gekalibreerde natuursteentegels (zie artikel ‘gekalibreerd versus gerectificeerd’). Beperkte dikteverschillen kunnen bij toepassing van deze methode gemakkelijk gecompenseerd worden.
5. En, last but not least, de verlijmingsmethode op een drukvaste verharde dekvloer. Vooral gekalibreerde natuursteen en keramische tegels worden dan met tegellijm verkleefd met een aangepaste tegellijm in functie van het type tegel en toestand van de ondergrond. Bij de toepassing van deze meer en meer gebruikte manier van tegelen wordt het restvocht beperkt en dus ook mogelijke vlekvormingen in tegels en voegen.

Onderzoek

Na een schriftelijke klacht via mailverkeer, escaleerde de communicatie van een particulier en aannemer tot een ingebrekestelling met expertise tot gevolg. Het betrof een gecombineerde buitenvloerplaatsing uit natuursteen- en keramiektegels. De anomalieën leek toch niet van de minste te zijn. Amper een jaar al na de uitvoering degradeerden de voegen en kwamen bepaalde vloerzones gewoon los.

De bouwheer nam een deskundige onder de arm en liet een onderzoek uitvoeren. De opdracht van de expert was in casu driedelig.

Ondervraging van de eigenaar

De bevloering werd grotendeels uitgevoerd door twee personeelsleden van de hoofdaannemer, met name een beroepstegelzetter en een dienaar.

Na de melding van barstende en loskomende voegen repliceerde de aannemer dat door het plaatsen van netten en het gebruik van flexibele voegen de tegels niet konden loskomen. Er zouden immers “waterdoorlaatbare elementen” gebruikt zijn om schade te voorkomen. Doch de problemen situeerden zich voornamelijk op de uiteinden van het terras (zeer specifiek de laatste twee rijen) en op de hoeken van de geplaatste paden rond de woning, waar geen bewegingsvoegen aanwezig waren.

Na veelvuldige telefoontjes, e-mails en zelfs twee aangetekende brieven bleef de aannemer-tegelzetter zijn kat sturen.

Visuele rondgang

• Al gauw stelde de aangestelde deskundige vast dat er geen efficiënt waterafvoersysteem aanwezig was en het regenwater gewoon in de graspartij rond het terras liep. Op de factuur stond ook geen levering van een drainagemat noch afvoergoten. Een vorstboord, die het opvriezen van vooral de eerste rijen tegels moet voorkomen, was al evenmin aanwezig.
• Ter hoogte van de aansluiting tussen tegels en muurdelen, hoeken waar de voetpaden zich kruisten en overgang van keramische tegels naar een aansluitend natuursteengedeelte waren geen uitzettingsvoegen te bespeuren. Geen profielen maar ook geen scheidingen met dilatatiesilicone…
• In het Buildwise-Contact 2013/2 zegt men duidelijk in hoofdstuk ‘Scheurvorming in keramische of natuurstenen buitenbetegelingen’ :”De voornoemde spanningen zullen bij deze plaatsingsmethode niet groot genoeg zijn om meldenswaardige scheuren te veroorzaken in de betegeling op voorwaarde dat de vloerbedekking en de dekvloer voorzien zijn van uitzettingsvoegen die de terrasvloer in kleine vloervelden opdelen (doorgaans 15 tot 16 m²), de dekvloer voldoende gewapend is en zonder al te veel wrijving kan bewegen over de ondergrond.”
• Het afschot of hellingsgraad van de muren naar de graspartij toe voor de evacuatie van het hemelwater was op de meeste plaatsen zelfs geen 1%.

Als referentie verwees de deskundige naar het Buildwise Dossier 23-3/2009 ‘Randafwerking van betegelde buitenterrassen op de volle grond 2009/03.11’: “De tegels worden bij voorkeur uitgevoerd met een helling van 1,5 %. De betonplaat die dienst doet als ondergrond, zou op haar beurt een helling van om en bij de 2 % moeten vertonen, tenzij deze is opgebouwd uit drainerend korrelbeton (wat overigens steeds aanbevolen is).”

Destructief onderzoek

• Vooraleer een willekeurige tegel uit te halen, controleerde de expert het tegelwerk eerst op holle klanken onder de tegels. In combinatie met degradatie van cementgebonden voegen in verschillende zones besloot hij dat de vloer inderdaad langzaam maar zeker aan het loskomen was.
• Na het verwijderen van een holklinkende tegel merkte men desalniettemin tot ieders verwondering op dat de overdracht van het stelmiddel theoretisch voldoende was. Echter was tijdens het kapwerk nergens een spoor van het aanbrengen van een drainagemat te bespeuren. Immers, de enige weg waar het water naartoe zou lopen, was het gras.
• Niettegenstaande het voldoende vastgestelde contactoppervlak van het hechtmiddel, toonden verschillende geijkte metingen 100% vocht aan. Onder de tegels was dus heel veel water aanwezig!
• De lichte kleur van de uit fijn zand met cement samengestelde dekvloermortel (chape) wees op een zeer laag cementgehalte dat nefast kon zijn voor de duurzaamheid (lees: nodige druksterkte) van de buitenbevloering. De legzijde van de tegels werden vermoedelijk met tegellijm ingesmeerd en zo in de verse dekvloermortel geplaatst. De chape kon gewoon met de vingers losgemaakt worden!
• De deskundige stelde een licht kunststofnetje in de dekvloermortel vast in plaats van een wapeningnet uit roestvast metaal. De functionaliteit van deze soepele wapening stelde hij dan ook in vraag.

Conclusie

De aangestelde deskundige keurde in casu de tegelwerken integraal af. En door het feit dat alle vertrouwen in de aannemer-tegelzetter zoek was, kon door tussenkomst van enkel de technisch raadgever geen consensus worden bekomen. Het opstellen van een zogenaamde dading (*) was dus niet aan de orde.

In dit expertisegeval kwamen beide partijen helaas niet onderling overeen.

(*) Een dading is volgens artikel 2044 van het Belgisch burgerlijk wetboek een contract waarbij partijen een gerezen geschil beëindigen, of een toekomstig geschil voorkomen. Dit wordt steeds schriftelijk opgemaakt en door alle partijen ondertekend met het oog op het onderling regelen van de opgelopen schade waarbij beide partijen zich akkoord verklaren.

De tegelzetter had een plaatsing van Spaanse keramische tegels (100 cm x 100 cm) uitgevoerd op een verharde dekvloer. Tijdens de bijeenkomst met alle betrokken partijen (bouwheer, leverancier en fabrikant) legde hij aan de deskundige uit dat hij alle controlecriteria had overlopen en geen enkel plaatsingsgebrek zag.

Als een knikkerbaan

De dekvloer - wat we op de werf en in de volksmond “chape” noemen - was perfect effen volgens het barema dat Buildwise (het vroegere WTCB) vooropstelt. De normale tolerantie op de vlakheid van dekvloeren is nog steeds 4 millimeter onder een rechte lat van 2 meter. De vloerlegger van dienst had zelfs een nog preciezere afwerking gerealiseerd die zelfs onder de strengste tolerantie valt van 3 millimeter.

Tijdens een controle van de gelijkmatigheid van de daarop verlijmde tegels tegenover elkaar, bleken ook deze vrij van gebreken. De tegelzetter meldde dat hij een levelingsysteem had gebruikt om ervoor te zorgen dat alle aanliggende tegels op gelijke hoogte lagen. “Je mag er een knikker over schieten, die zal niet opspringen”, verdedigde de plaatser zich.

Het was dus onmogelijk dat de matte plekken in de vloertegels voortvloeiden uit een dubieuze verlijming. Dat kan soms gebeuren. Tegels die iets te hoog liggen tegenover andere zones kunnen leiden tot meer wrijfbelasting en zo beschadigingen veroorzaken. Ook de navraag naar het onderhoud van de vloer en de daarvoor gebruikte producten, leverde geen verdachte noch mogelijke oorzaken van het fenomeen op. Er was dus iets anders aan de hand. 

De technische fiche verraadt veel

De expert vond het wel opmerkelijk dat in de loopzones, en vooral onder de keukentafel, de matte plekken het meest zichtbaar waren. Zou het dan toch mogelijk zijn dat sommige keramische tegelproducties, zelfs al zijn ze vervaardigd met de nieuwste technologie, vroegtijdige afslijtingsfenomenen kunnen vertonen?

In dit specifiek geval gaat het over een niet-industriële plaatsing. Met andere woorden, een betegeling in een privéwoning waar eigenlijk geen extreme belastingen te verwachten zijn. Het onderzoek vraagt om een totaal andere richting. De deskundige vroeg daarom het ‘paspoort’ van de geplaatste tegel op. De technische eigenschappen die de fabrikant opgeeft, kunnen soms klaarheid brengen omtrent het geschikte gebruiksdomein van de tegel in kwestie. En wat bleek? De technische fiche verwees zowel naar de PEI-waarde (4) als naar de schaal van Mohs (9). In de wetenschap dat men bij geëmailleerde tegels de slijtvastheid controleert door middel van de PEI-test (tegenwoordig ook meer en meer met de Capon-test) en men de krasvastheidstest meestal enkel uitvoert op volkeramische tegels, rezen er bij de expert toch enkele vragen op.

Ging het hier nu over een levering geëmailleerde tegels of werden deze gebakken in de volle massa? De aangeduide waarde van Mohs op de technische fiche van de fabrikant, met name 9 lag enorm hoog. Denk daarbij aan diamant dat een score draagt van 10/10.

De enige manier om meer zekerheid te verkrijgen, was ook de tegelverpakking bekijken, maar er waren geen wikkels of kartonresten meer beschikbaar. Dit bemoeilijkte de analyse. Plots merkte de vloerlegger op dat er in zijn atelier nog wel een stuk tegel kon liggen. Dit bracht het antwoord op de hamvraag dichterbij: “Hebben we hier nu te maken met volkeramisch materiaal of niet?”

Onderzoekanalyse van de tegel brengt 100% duidelijkheid

Een tegelrest zou volgens de deskundige het onderzoek een heel eind verder kunnen helpen. En inderdaad, een groot stuk overschot toonde duidelijk dat het tegellichaam uit twee lagen bestond: een dikke basis uit keramiek met aan de bovenzijde een dunne slijtlaag. Er was hier dus geen sprake van een “vollemassa- of volkeramische tegel”. De expertise moest ervan uitgaan dat hier de PEI-waarde (volgens de testnorm EN-ISO 10545-7), of eventueel het resultaat van de Capontest (EN-ISO 10545-6, voorheen enkel van toepassing op niet-geëmailleerde tegels), die een inkeping van minder dan 135 mm³ aangaf (mag volgens deze norm maximaal 175 mm³ zijn), geldig was.

Met deze extra informatie was de kous nog niet helemaal af. Door het feit dat alle waarden voor slijt- en krasvastheid voor deze toepassing ruimschoots voldoende waren, kon alleen een fabricagefout de oorzaak van het vroegtijdig afslijten van de vloer verklaren, ondanks de moderne manier van emailleren.

Nochtans is het zo dat het gros van de fabrikanten geen laag meer op de keramische tegel plaatst, maar eerder de loopzijde van de tegels injecteert om de toplaag zo stevig mogelijk te maken voor een langere duurzaamheid. Dat er aan de inkomdeur, zowel binnen als buiten, een voetmat lag, wees er verder op dat de eigenaar zijn woonst als ‘een goede huisvader beheerde’. Het zoeken naar mogelijke abrasieve restdeeltjes aan de schoenzolen bij het binnenkomen van de keukenruimte was in dit geval daarom verwaarloosbaar.

Desalniettemin was de deskundige van oordeel dat de vloer plaatselijk wel degelijk afslijting vertoonde. Dit kon enkel te wijten zijn aan wrijving tussen het loopvlak van de vloer en schurend schoeisel. Zou het kunnen dat de bewoner soms met zware veiligheidsschoenen- of laarzen binnenkomt die sterk vervuild zijn of onderaan met metaal zijn versterkt? Misschien erg vergezocht - en allerminst een poging om een paraplu boven de fabrikant open te trekken. Enkel een nader onderzoek en een officiële slijttest zou misschien alle twijfels wegnemen waarbij de tegelzetter juridisch netjes buiten schot komt te staan. Tenzij hij zelf de tegels heeft geleverd en de omstandigheden kende vooraleer hij zijn eerste tegel plaatste.

Duidelijke symptomen

Alle betrokken partijen worden samengeroepen om een expertise uit te voeren, met name de eigenaar, de installateur van de vloerverwarming, de tegelzetter, en de door de bouwheer aangeduide expert ruwbouwafwerking. In eerste instantie kiest de deskundige ervoor om alle aanwezigen hun verhaal te laten doen.

Men schetst de situatie als volgt:

• De vloertegels zijn op het gelijkvloers verlijmd op een verwarmde cementgebonden dekvloer
• Het betreft een 150 m² keramische tegels 60 cm x 60 cm x 1 cm
• De dekvloer heeft twee maanden de tijd gehad om uit te harden vooraleer de eerste tegel werd geplaatst. Dit gegeven sluit alvast uit dat de chape niet of onvoldoende droog was vooraleer men tot de plaatsing van de tegels is overgegaan
• De vloerverwarming werd opgestart vóór de plaatsingsactiviteiten en geleidelijk aan terug afgekoeld om de chape zijn uitzettings- en krimpfase te kunnen laten doorlopen
• De uitzettingsvoegen zijn voldoende aanwezig en lopen door in de deuropeningen zoals het hoort
• De randisolatie is hier en daar nog zichtbaar aanwezig en is voldoende dik genomen
• Sommige tegels kraken bij het stappen. Dit gaat niet altijd gepaard met degradatie van de cementgebonden voegen
• Veel tegels klinken hol bij het belopen, voornamelijk met schoenen met hakken. Tegelvoegen vertonen hier en daar kleine scheurtjes langsheen de tegelranden
• Op de vraag of de tegels verlijmd werden volgens de dubbele verlijmingstechniek wordt positief geantwoord. Echter kan de tegelzetter niet bevestigen of de lijmrillen al dan niet kruiselings over elkaar werden gedrukt.
• De gebruikte tegellijm zou een C2-S1 zijn, wat volgens de uitvoerder aangeraden werd door zijn leverancier.
• De plaatsingstechniek werd uitgevoerd met een rubberen vloerdershamer zoals men normaal bij traditionele vloerwerken toepast.

Visueel onderzoek

Na alle partijen te hebben gehoord en de nodige notities te hebben genomen, ging de expert over tot een plaatselijk louter visueel onderzoek en stelt volgende anomalieën vast:

• Ongeveer 75% van de vloertegels klinken hol
• Vooral in de keuken knarsen de tegels bij het belopen
• Hier en daar worden degraderende voegen vastgesteld met langslopende scheuren
• De breedtes van de cementgebonden voegen zijn slechts 2 mm
• Ook de uitzettingsvoegen zijn zeer smal uitgevoerd met een maximale breedte van 2 mm

Daar de expert twijfels had over de effectief aangewende plaatsingsmethode, besloot hij toch een willekeurige tegel te verwijderen met als doel de onderliggende lagen te controleren. Na de bevestiging dat er nog reservetegels voorradig waren, ging de deskundige over tot een destructieve controle.

Feitelijkheden

Na het stofarm uittrillen van de tegelvoegen –uitslijpen is vandaag de dag niet meer aan de orde– zette de deskundige een grote zuignap op het midden van de vrijgemaakte tegel die, zonder dat er een hamer of beitel aan te pas moest komen, met een korte beweging losrukte. Het resultaat was al meteen zichtbaar:

• De buttering/floatingmethode (lees: dubbele verlijming) was geenszins toegepast. Op de legzijde van de tegel was geen millimeter tegellijm te bespeuren.
• De lijmrillen op de dekvloer waren zeer slordig uitgekamd met een zeer kleine lijmkam.
• De vorm van de lijmrillen- en kanalen was nog perfect zichtbaar alsof ze bewust zouden aangebracht zijn om ze gewoon even ter controle te laten uitharden.

Mogelijke oorzaken

Het is duidelijk dat de tegelzetter de dubbele verlijmingsmethode niet heeft toegepast en er was ook geen duidelijkheid over het aanbrengen van de kleefmortel op de cementgebonden ondergrond. Dit leidde tot de vraag of het hier ging over een pure professionele (plaatsings)fout.

De deskundige richtte zich hiervoor tot de tegelzetter met de vraag hoe hij zijn tegellijm heeft aangemaakt en welke de weersomstandigheden waren op het moment dat de vloer werd geplaatst. Want dit kan een eerste mogelijke oorzaak zijn.

Het is namelijk van groot belang dat de grondtemperatuur op het moment van verlijmen ten minste 5°C maar ook maximum 25°C à 30°C mag zijn om “verbranding” van de tegellijm te voorkomen.

De zogenaamde “verbranding” van een stelmiddel (in dit geval poederlijm dat met water werd aangemaakt) betekent dat het aanmaakwater zich te snel onttrekt (verdamping) uit de kleefmortel, met verzwakking tot zelfs volledige verzwakking van de hechttreksterkte tot gevolg.

Een tweede mogelijke oorzaak van het loskomen van de tegels was een mogelijk verstreken ‘open tijd' van de tegellijm. De ‘open tijd’ van een kleefmiddel is de tijd tussen het aanbrengen van de lijm op de ondergrond en het plaatsen van de tegel. Indien deze tijd (in de praktijk normaal een kwartier, afhankelijk van de soort en het type poederlijm dat men gebruikt) overschreden is, zal de kleefkracht van de lijmrillen aan de buitenkanten die blootgesteld zijn aan de omgevingsomstandigheden totaal verdwenen zijn. Als men er dan een tegel wenst in te drukken, zal de kleefmortel geen greep meer hebben op het extreem dicht keramisch materiaal met alle gevolgen van dien.

En een derde optie, die volgens de deskundige al evenzeer een van de belangrijkste oorzaken van een zwakke hechtsterkte is, is het bereikte contactoppervlak of de “overdracht” ondergrond/tegellegzijde. Volgens de TV (Technische Voorlichting) 237 van Buildwise dient de lijmmassa ten minste 70% gelijkmatig verspreid te zijn. De expert oordeelde dat de overdracht van de tegellijm rond de 55% bedraagt en in dit geval duidelijk ontoereikend is. De tegelzetter had de lijmkanalen niet kunnen vullen vanwege het te weinig aandrukken en tegelijkertijd inschuiven van de tegels. Alle lijmgangen waren nog zo goed als zichtbaar na het wegnemen van de tegel. Waar geen lijm zit, bevindt er zich lucht. Lucht is op zijn beurt een isolator, en isolatie plaatsen boven een vloerverwarmingssysteem is niet direct het beste idee.

Conclusie expert

In voorkomend geval voldeed de tegelplaatser aan geen enkel van de drie door de deskundige opgesomde voorwaarden. Sterker nog: de tegelzetter bekende nadien dat hij de vloer in onderaanneming heeft laten plaatsen.

Het spreekt voor zich dat dit geen aangewezen gang van zaken is. Als hoofdaannemer dient men zijn verantwoordelijkheid te nemen. Gelukkig deed de man in kwestie dit. De aannemer-tegelzetter beloofde om de vloer volledig op zijn kosten te herplaatsen volgens de regels van de kunst en het goede vakmanschap, zijnde de dubbele verlijming met de lijmrillen parallell op elkaar zodat bij het haakse inschuiven de lijmmassa zich gemakkelijk kan verdelen tussen tegellegzijde en ondergrond. Een uitvoeringsdatum werd ter plaatse vastgelegd tot tevredenheid van alle partijen.

1) Aard en voorbehandeling van de ondergrond en de dekvloer

Het allerbelangrijkste waar elke tegelzetter in elke situatie rekening mee moet houden, is de aard en de toestand van de ondergrond. Hoe beter de kennis van de ondergrond, hoe kleiner de kans dat er fouten gemaakt kunnen worden. Want het is op die ondergrond dat de tegels uiteindelijk geplaatst worden.

De ondergrond controleren is in de eerste plaats belangrijk om de juiste primer te kiezen, die op zijn beurt steeds compatibel moet zijn met de tegellijm die gebruikt zal worden. Uiteraard pas na volledige uitharding van de primer. Het is sterk aanbevolen om geen primers en tegellijmen van verschillende producenten door elkaar te gebruiken in één project. We raden aan om tijdens een tegelwerk altijd producten van dezelfde fabrikant te gebruiken, zodoende de totale cohesie te kunnen garanderen.

In het geval van vloerbekledingen dient men er zich van te vergewissen dat er een groot verschil is in voorbehandeling van de ondergrond tussen een cementgebonden dekvloer of een calciumsulfaatgebonden ondergrond (anhydriet dekvloer). Meestal zijn ze van elkaar te onderscheiden door hun specifieke kleur en structuur. Een cementgebonden chape zal doorgaans grover zijn van structuur en donkerder van kleur tegenover een anhydrietchape, die fijner en lichter van kleur is. Bij de minste twijfel dient de tegelzetter zich in eerste instantie te informeren bij de uitvoerder van de dekvloer of de architect die dit in het lastenboek heeft voorzien.

Welke voorbehandelingen moeten er dan gebeuren per type dekvloer?

Als voorbehandeling van een ondergrond waar tegels op geplaatst moeten worden, dient men de juiste primer te kiezen. Er zijn reeds universele primers op de markt verkrijgbaar, maar toch is het raadzaam om de ondergrond van een specifiek geschikte grondeerlaag te voorzien.

Een primer kan verschillende functies hebben. Het belang van primers als porositeitregelaars bijvoorbeeld wordt vaak onderschat. Wanneer de aanwezige capillaire werking van de ondergrond wordt verminderd, betekent dit een belangrijke reductie van het (vroegtijdig) onttrekken van het aanmaakwater uit de tegellijm of legmortel. Dit noemt men het “verbranden” van het stelmiddel indien in voorkomend geval de dekvloer niet werd voorbehandeld.

Andere functies van een primer kunnen zijn:

• Vochtbegrenzing op houten ondergrond
• Een stofbindend vermogen
• Een bescherming van de tegellijm/ mortel (open tijd- regulators bij ↑ temp.)
• Het voorkomen van een ettringietreactie bij de plaatsing van vloertegels op een anhydrietchape.

Indien er vloerverwarming aanwezig is, moet de tegelzetter erop toezien dat de verwarmingsketel geleidelijk werd opgestart vooraleer de eerste tegel wordt geplaatst. De gebruikelijke procedures zijn beschreven in de Technische Voorlichtingen en rapporten van het WTCB. Wij citeren uit het WTCB-tijdschrift 1989-4.4.: “Het in werking zetten van de verwarming zal gebeuren door het systematisch opdrijven van de temperatuur met 5 K/24 h, vertrekkend van koude toestand tot de maximaal voorziene werkingstemperatuur van het verwarmingselement. Deze werkingstemperatuur moet lager zijn dan de maximaal toegelaten temperatuur voor de bindmiddelen gebruikt in de dekvloer. De terugkeer naar de begintemperatuur zal tevens progressief gebeuren, m.a.w. met 5 K/24 h. De maximaal voorziene werkingstemperatuur wordt gedurende minimum 3 dagen aangehouden ten einde de dekvloer zijn maximale beweging te geven alvorens de vloerbedekking aan te brengen.”

Ook in het WTCB-Contact nr. 50 (2-2016) wordt zelfs voor innovatieve vloerverwarmingssystemen deze opstartprocedure sterk aanbevolen: “Het strekt tot aanbeveling om het vloerverwarmingssysteem, vóór het aanbrengen van de vloerbedekking, reeds een eerste maal een opwarmings- en afkoelingscyclus te laten doorlopen. Deze cyclus wordt ook wel het ‘opstartprotocol’ genoemd. Voor meer details over het opstartprotocol van vloerverwarmingssystemen van de nieuwe generatie kan men terecht bij de fabrikanten.”

2) Dikte van de dekvloer

Of een chape voldoende dik werd aangebracht, kan in principe niet door de tegelzetter gecontroleerd worden, net als de effectieve aanwezigheid van een wapening (vezels of net). Echter, indien men zichtbare gebreken vaststelt zoals bijvoorbeeld een leiding die te hoog zit, dient dit het beste onmiddellijk gemeld te worden aan bouwheer en architect. Informatie inwinnen bij de aannemer over de dikte van dekvloer is geen overbodige luxe. We raden aan om jouw tegelwerk niet te starten als je niet 100% zeker bent dat de dekvloer voldoende dik is.

Wat is een “voldoende dikke” dekvloer?

Volgens het WTCB dienen volgende diktes voor dekvloeren aangehouden te worden:

1) Hechtende

Gangbare dikte liggen tussen 30 à 50 mm voor cementgebonden dekvloeren, wat een correcte uitvoering en verdichting mogelijk maakt. Indien er leidingen op de draagvloer liggen, moet de dikte eventueel groter zijn, zodat de dikte boven de leidingen minimaal 30 mm bedraagt. Anhydrietgietvloeren kunnen afhankelijk van hun samenstelling uitgevoerd worden tot 70 mm.

2) Niet-hechtende

De nominale dikte bedraagt 50 mm voor cementgebonden dekvloeren en 40 mm voor anhydrietgebonden dekvloeren.

3) Zwevende

Voor niet-verwarmde zwevende dekvloeren geldt een nominale dikte van 50 mm voor cementgebonden dekvloeren en 45 mm voor anhydrietgebonden dekvloeren.

Voor verwarmde zwevende dekvloeren bedraagt dit 55 mm indien de dekvloer ingewerkte elektrische weerstandsdraden bevat en 75 mm indien de dekvloer verwarmingsbuizen bevat die niet verzonken zijn in de isolatie. De dikte van de dekvloer boven leidingen of kokers dient steeds minimum 50 mm te bedragen.

3) Horizontaliteit van de dekvloer

Een ondergrond kan perfect vlak zijn zonder horizontaal te zijn. Denk maar aan het realiseren van een terras of het maken van een inloopdouche. Hier zal de uitvoerder rekening moeten houden met het afschot dat doorgaans 1,5% à 2% (= 1,5 cm à 2 cm/m) genomen wordt. De ruwheid of effenheid van de bovenstructuur van de te plaatsen tegels en de positionering van het gekozen afwateringssysteem, zijn factoren waar je rekening mee moet houden om het juiste afschot te bepalen.

4) Stabiliteit van de dekvloer

Elke basis waar tegels op geplaatst worden, moet voldoende stabiel zijn. Muren of vloeren mogen geen bewegende delen noch buigneigingen vertonen. Dit kan nefaste gevolgen hebben voor de duurzaamheid van het tegelwerk. Meestal beginnen de problemen met degradatie van de voegen. Soms dient men bij de keuze van de plaatsingsmaterialen zelfs rekening te houden met niet te verwaarlozen trillingen door passage van zwaar verkeer (vrachtwagens, trein, enz.). Wanner is een ondergrond “voldoende stabiel”? Hoe kun je dit nagaan? Dit is vooral ervaring. Hier bestaan geen meetinstrumenten voor.

5) Peiljuistheid en hoogteniveau van de dekvloer

Niet alleen het peil ten opzichte van het peilmerkteken (ook wel meterpas genoemd), maar ook de hoogte van een dekvloer is belangrijk om het eindresultaat niet in het gedrang te brengen. De meterpas wordt afgetekend op exact 1m boven de buitendeurdorpel.

Het is erg belangrijk om te controleren of de hoogte van de dorpel van de voordeur en deze van de achterdeur op gelijk niveau liggen. Is er een klein verschil van enkele mm, dan moet dit tijdens het plaatsen van de vloer uitgewerkt worden, zodat de vloer toch gelijk komt met alle dorpels. Men noemt dit veelal het “drijven” van de vloer. Indien het verschil te groot is, moeten de dorpels zelf op gelijke hoogte gebracht worden.

Het juiste niveau van een uitgeharde dekvloer is de dorpelhoogte verminderd met de totale tegeldikte + tegelllijm. Het lijmbed kan berekend worden aan de hand van het soortelijk gewicht van de lijm en de te gebruiken lijmkam. Hier dient ook rekening gehouden te worden met het toepassen van de buttering/floating-methode (dubbele verlijmingstechniek).

6) Vlakheid van de dekvloer

De basis waarop men tegels wenst te kleven, moet effen (vlak) zijn. Afhankelijk van het tegelformaat is de gemiddelde toegelaten afwijking op de vlakheid 4 mm onder een rechte lat van 2 meter. Hoe groter de tegels, hoe strenger de tolerantie dient te zijn. Voor de plaatsing van grootformaattegels bijvoorbeeld zal men doorgaans de strengste tolerantie toepassen (klasse 1).

7) Zuiverheid van de dekvloer

De ondergrond dient steeds vrij te zijn van vet, stof, pleisterresten of ander vuil. Pas na een volledige reiniging kan men starten met de plaatsingsactiviteiten. Om stof te verwijderen is eens vegen met de borstel vaak onvoldoende. Het is dan ook raadzaam om effectief te stofzuigen zodat de ondergrond perfect zuiver is en klaar om te betegelen.

8) Hardheid van de dekvloer

Vooral bij cementgebonden ondergronden (vloer, wand of plafond) dient het materiaal volledig homogeen uitgehard te zijn. Meestal kan men dit in de praktijk controleren door het uitvoeren van een beiteltest. In het slechtste geval kan men een kras- of ponsproef (druksterktetest) door het WTCB laten uitvoeren. Een beiteltest is met een beitel in de bovenlaag van de dekvloer kloppen om te zien of de laag voldoende aanhecht of sterk is. Bij een ponsproeftest laat men van op een gedefinieerde hoogte een metalen bol door een geleider vallen en men meet de impactdiepte.

9) Porositeit

De poreusheid van een materiaal kan een rechtstreekse invloed hebben op de aanhechting van hydraulische kleefstoffen zoals tegellijmen. Het te snel onttrekken van het aanmaakwater uit poederlijmen bijvoorbeeld zal onvermijdelijk leiden tot het zogenaamde “verbranden” van het hechtmiddel. Dit fenomeen kan op zijn beurt leiden tot volledige degradatie en loskomen van de geplaatste tegels. Best practice hier is altijd een primer voorzien (zie eerder).

10) Aanhechting van bestaande afwerkingslagen

Soms gebeurt het dat men op een geschilderde ondergrond tegels moet plaatsen. De minimum controle die dan uitgevoerd moet worden vooraleer de tegelwerken aan te vangen, is een eenvoudige krastest. Door voldoende diepe krassen over elkaar te trekken kan men zien of de verflaag loskomt of niet.

Bij renovatiewerken dienen bijvoorbeeld ook oude tapijtlijmresten best volledig verwijderd te worden, om een reactie met het aanmaakwater vanuit de tegellijm volledig uit te sluiten.

11) Vochtigheidsgraad van de ondergrond

Het restvocht in de ondergrond kan gemeten worden met een elektronische vochtigheidsmeter, maar de voorkeur gaat nog steeds uit naar een CM-toestel (Carbidefles). Desalniettemin benaderen bepaalde elektronische vochtmeettoestellen bijna perfect de Carbideflesmethode. Hoe gebruik je zo’n Carbidefles of wat is deze methode? Men kapt voorzichtig een stuk uitgeharde dekvloermortel uit de dekvloer, verbrijzelt het, weegt het af en stopt het in een metalen fles met een speciale carbidecapsule. Na het goed schudden breekt de capsule en geeft dit een chemische reactie. Het resultaat die op de wijzer verschijnt, dient vergeleken te worden met een tabel die het juiste vochtpercentage aangeeft. Het restvochtpercentage mag in cementgebonden dekvloeren en pleisters maximum 2,5% zijn. Bij een calciumsulfaatgebonden chape (anhydriet) mag dit nog slechts 0,5% zijn vooraleer de eerste tegel erop te verlijmen. Bij plaatsing van tegels op vloerverwarming met een anhydriet ondervloer wordt deze limiet zelfs verlaagd tot 0,3% en bij het plaatsen van tegels op vloerverwarming met cementgebonden ondergronden tot 2%.

Één meting is geen meting. Dit betekent dat er op verschillende plaatsen in elke ruimte een restvochtmeting moet uitgevoerd worden. Er kan bijvoorbeeld een verschil opgemeten worden aan de noordkant en aan buitenmuren tegenover de zuidkant van een ruimte. De belangrijkste aanbeveling is om sowieso te wachten tot je 100% zeker bent dat de ondervloer volledig droog is.

12) Haaksheid en loodrechtheid van de ondervloer

Vloer- of wandbekledingen in tegels zijn het best haaks en recht. Hiervoor dient de ondergrond dus al even perfect te zijn. De haaksheid kan gemakkelijk gecontroleerd worden met een winkelhaak of lasertoestel. Ook de loodrechtheid kan met een moderne laser gecontroleerd worden. Het ouwerwetse schietlood wordt op de werf praktisch niet meer gebruikt, maar is nog altijd het meest juiste gereedschap om de drie mogelijke standen te controleren: de ondervloer kan “te lood” zijn, “vliegen” of “slepen”. Vandaar dat de ervaren vakman soms beweert: ”Een schietlood liegt nooit”.

Aanleiding voor de expertise

Tijdens een verbouwing in het West-Vlaamse Lichtervelde bij Torhout komen na de ruwbouwwerkzaamheden verschillende gebreken aan het licht, waaronder ook de uitgevoerde tegelwerken.

Er werden 2 grote problemen vastgesteld:

1. Zowel de vloer in de living als de wandtegels in de douche komen kort na de plaatsing los
2. In de living klinken bepaalde vloertegels hol

Na een klacht van de eigenaars van de woning mochten ze van de hoofdaannemer helaas geen reactie ontvangen. Hoog tijd dus om actie te ondernemen en een onderzoek in te stellen naar de oorzaak van de vastgestelde problemen.

Probleem 1: loskomende tegels

Na een gesprek met de aanwezige partijen en het inwinnen van alle mogelijke informatie over de situatie, had onze expert snel door dat het om een pure professionele fout kon gaan. Eerst even kijken naar de vochtproblemen aan de binnenmuren...

Vooral een blijvend vochtige muur in de inkomhal trok de aandacht. Het zal misschien niet verbazen: in de tegenoverliggende ruimte werd een inloopdouche geïnstalleerd. De expert besluit om op willekeurige plaatsen het vochtpercentage te meten en krijgt op bepaalde plaatsen tegengestelde waardes op zijn display. De muur aan de kant van de inkom geeft bovenaan 45,5% en onderaan, ter hoogte van de aansluiting met de vloer, 74,9% tot zelfs 100% vochtpercentage op sommige plaatsen aan. De andere kant van de wand in de douche geeft bovenaan in spiegelbeeld quasi een te verwaarlozen cijfer bij een meting op de cementgebonden wandvoegen, maar onderaan met de aansluiting met de douchevloer een vochtigheidsgraad van 68,5%.

Een eigenaardig verschijnsel volgens de expert, die dieper wil graven om de ware reden van deze verschillen te achterhalen.

Destructief onderzoek brengt oorzaken aan het licht

Na goedkeuring van de eigenaars wordt besloten om een destructief onderzoek uit te voeren. Dit noodzakelijke kwaad is de enige manier om te kunnen achterhalen wat de werkelijke oorzaak van de vochtproblemen zijn. De deskundigen nemen voorzichtig verschillende tegels in het midden van de douchemuur met hamer en beitel laag per laag weg om te kijken wat er achter de tegels aanwezig is.

Doorgaans zijn dit de 3 meest voorkomende oorzaken van vochtproblemen in een inloopdouche, ook wel eens een Italiaanse douche genoemd:

• Het ontbreken van een waterkeringslaag onder het tegelwerk
• Een losgekomen of onzorgvuldige overlapping van het waterdichtingsdoek
• Een lek met de aansluiting van de afvoergoot of de afvoerbuis zelf

Welke oorzaak ligt in deze ruimte aan de basis?

Het eerste wat opvalt, is dat de lijmrillen- en kanalen nog zeer goed zichtbaar zijn. Hieruit kan men al concluderen dat condensvorming ter hoogte van de tegellegzijde reëel is. Na enkele vochtigheidsmetingen kon men verrassend genoeg geen abnormaal vocht vaststellen in de uitgeharde lijmmassa. Uit verder breekwerk kon men zien dat er wel degelijk een waterdichtingsdoek uit polyethyleen onder de tegels werd aangebracht. Toch nog enkele goede punten van de uitvoerder dus. En ook daar werden, tot verwondering van de experts, geen vochtwaarden van noemenswaardige betekenis opgemerkt.

Maar na het verwijderen van een stukje polyethyleen gaven de meetresultaten andere waarden aan. Men kon niet meer spreken van vochtigheid, maar eerder van nattigheid. De expert diende zijn zoektocht verder te zetten naar het oorzakelijk verband van dit eerder eigenaardig fenomeen.

Aangezien in de doucheruimte zelf de vochtigheidsgraad onderaan het tegelwerk en vooral ter hoogte van de aansluiting vloer/muur ook het hoogste was (net zoals aan de andere kant van de binnenmuur in de inkom), besloot de deskundige enkele vloertegels uit te breken in de buurt van de douchegoot. Ook daar waren de waarden van de vochtmetingen boven de waterdichtingsdoek lager dan eronder, waarna een lichtje ging branden…

Na wat extra kapwerk stelde men vast dat er een lek was ontstaan helemaal onderaan in de koppeling van de afvoerbuizen. Dit was uiteindelijk de reden waarom onder de waterkering de vochtwaarden zo hoog waren en niet direct onder de tegels. Door de zuigkracht van dekvloer en pleisterwerk vond het water zijn weg onder het waterdichtingsdoek heen. Dit verklaarde meteen de erg natte plaatsen onderaan de douchewanden.

De oorzaak van probleem ‘één’ is gevonden: een lek bij de aansluiting van de afvoerbuizen.

Probleem 2: holle klanken

De vloertegels in de woonruimtes bestonden uit keramisch materiaal, met name een imitatie parket, en waren tot verwondering van de expert traditioneel geplaatst in een mortelbed. Metselen is namelijk de specialiteit van een metselaar, wat bleek bij het verwijderen van een holklinkende tegel. Maar waar de aannemer geen rekening mee hield is dat de huidige generatie keramische tegels niet meer voldoende kunnen hechten in een pure zand-cementmortelspecie. De waterabsorptiecoëfficiënt van keramische tegels ligt tegenwoordig een pak lager dan de genormaliseerde 0,5% (EN 14411/ISO 13006 – groep BIa). De dubbele verlijmingstechniek is dan ook de enige zekere oplossing om de duurzaamheid van dergelijk tegelwerk te verzekeren.

Maar dit was niet de enige oorzaak van de vele holklinkende zones. Noch in de living, noch in de keuken of in de gang was ook maar één bewegingsvoeg te bespeuren.

Het is namelijk zo en beschreven in de Technische Voorlichting 237 van het WTCB dat er elke 50 m² en 8 lm een uitzettingsvoeg dient voorzien te worden in een tegelwerk zonder vloerverwarming. In voorkomend geval vertoonde 70% van de gecontroleerde tegels een verdachte klank. Een signaal dat weinig goeds voorspelt, vooral omdat dit fenomeen gepaard ging met scheurvorming langsheen de tegelranden en bepaalde voegen al degradeerden. Na verdere controles bleek dat de aansluitingen van de vloer met de muurdelen dichtgevoegd waren met mortelspecie in plaats van dilatatiesilicone. Dit tegelwerk staat dus volledig onder spanning, waarbij bij de minste thermische bewegingen (vooral ter hoogte van glaspartijen), opwelvingen kunnen ontstaan, met onthechting van verschillende zones tot gevolg.

Ook de oorzaak van probleem ‘twee’ is gekend: een foute plaatsingsmethode en het ontbreken van bewegingsvoegen.

Conclusie deskundige

Volgens de expert zijn er geen mogelijkheden tot gedeeltelijk of volledig herstel van beide tegelwerken en luidt het besluit in zijn rapport als volgt:

• Gelet op de vochtschade in de inloopdouche die zich achter het waterdichtingsscherm heeft gemanifesteerd door het lek ter hoogte van de afvoerbuis, moet het geheel eerst volledig uitdrogen en daarna volledig herplaatst worden. Dat wil zeggen: uitbraak, uitvlakken van de vloer en de wand, correct waterdichten en daarna opnieuw betegelen.
• Gelet op het aantal vloertegels dat hol klinkt en de vaststelling dat de vloer geleidelijk aan loskomt door de toegepaste traditionele plaatsingsmethode van de keramische vloer, in plaats van de in casu noodzakelijke verlijmingstechniek, is de enige optie een volledige herplaatsing van al het vloerwerk dat losgekoppeld is van vaste muurdelen, dekvloer inbegrepen, en dit in alle ruimtes. De werken dienen nauwkeurig uitgevoerd te worden volgens de regels van de kunst en het goede vakmanschap, naar de gebruiken van het beroep en de stand van de wetenschap.

Wat is de functie van een voeg?

Mag een marmervoeg voorgeschreven worden voor de afwerking van de almaar groter wordende tegels en hoe breed moet die gemiddeld zijn? Vooraleer we hier een antwoord op geven, resumeren we eerst de redenen waarom een voeg de verbinding met tegels moet maken.

De meest logische functie is dat de openingen tussen de tegels opgevuld moeten worden. Meestal zal men ofwel een contrasterende kleur van de voegspecie kiezen of zoveel mogelijk de tonaliteit van de tegel benaderen. Een esthetische functie dus. Daarnaast kan een voeg eventuele afwijkingen van de gebruikte materialen camoufleren. Voegen zorgen doorgaans voor een supplementaire hechting tussen de tegels onderling. Ze kunnen water- en vuilafstotend zijn, bestand zijn tegen UV-stralen, antislip en slijtvast zijn, maar een tegelvoeg heeft als primaire functie om de spanningen in het tegeloppervlak te verdelen. En daar wringt nu net het schoentje.

Wat zegt de literatuur?

Gelukkig bestaat bij ons het WTCB en kunnen we indien nodig de gekende TV’s en WTCB-dossiers raadplegen.

Het WTCB-dossier 2015/2.11 vermeldt het volgende onder het hoofdstuk “Voegen”:

“Hoe groter de tegels, hoe minder voegen er in het betegelde oppervlak zullen voorkomen. Het spreekt echter voor zich dat alle constructievoegen uit de ondergrond in de betegeling overgenomen moeten worden (zie Infofiche 46 [7]). De voegbreedte moet minstens gelijk zijn aan het dubbel van de dimensionale tolerantie op de tegelafmetingen, met een minimum van 3 mm. Ten slotte strekt het tot aanbeveling om gebruik te maken van een verbeterde voegmortel van het type CG2, die volgens zijn technische fiche geschikt is voor dit toepassingsgebied.”

Daarnaast kon Polycaro al even de recent geüpdate draftversie van de nieuwe XXL-richtlijnen inkijken, waar men al evenzeer een kitvoeg van ten minste 3 mm breed aanbeveelt. In de nieuwe richtlijnen geeft men een interessant voorbeeld dat wij hieronder in alle exclusiviteit voor jou publiceren.

Goeie raad

Als een tegelwerk zonder risico op scheurvorming dient opgeleverd te worden, zijn niet alleen de esthetische aspecten maar vooral de technische data van kapitaal belang om de duurzaamheid te kunnen garanderen. Uitzettingsvoegen, soms ook bewegingsvoegen genoemd, dienen steeds pal vanuit de dekvloer overgenomen te worden en al evenzeer voldoende breed uitgevoerd zijn. Normaal dienen verdeelvoegen om de 50 m² en om de 8 lm te worden voorzien. Bij vloerverwarming bij voorkeur om de 36 m² en 6 lm, hoewel in bepaalde gevallen de vloervlakken ruimer genomen mogen worden (zie de desbetreffende TV’s van het WTCB).

De WTCB-infofiche 59 (09/2012) stelt: “De uitzettingsvoegen dienen continu (zonder verspringing) aangebracht te worden in het geheel tegelvloer/dekvloer. Uitzettingsvoegen die vloerverwarmingsbuizen kruisen, moeten zoveel mogelijk vermeden worden. Het is dan ook belangrijk dat de positionering van de bewegingsvoegen op voorhand vastgelegd wordt in samenspraak met alle partijen (bouwheer, architect en plaatsers van de vloerverwarming, dekvloer en tegels).”

De breedte van verdeel- of bewegingsvoegen dient namelijk 4 à 5 maal de voorziene beweging te bedragen. (bron: WTCB TV 179)

Deze te voorziene vloerbeweging is gelijk aan de potentiële thermische uitzetting, die berekend wordt aan de hand van volgende formule: L.α.ΔT.  met L = de lengte van het vloerveld, α = de thermische uitzettingscoëfficiënt van de dekvloer of vloerbekleding (grootste waarde van die twee) en ΔT het temperatuurverschil dat kan optreden in de vloer. Uiteindelijk komt men dan vaak aan waarden tussen 7 mm en 12 mm. Die breedtes zijn dan wel gerekend met een veiligheidsmarge, doch met enige beperking in de praktijk, waar men doorgaans minimum ± 5 mm als maatstaf dient te nemen.

Het realiseren van de juiste voegbreedtes op de juiste plaatsen is dus van primordiaal belang.

Tot slot een goede raad van een oude soldaat: informeer je regelmatig bij de technisch adviseur van jouw fabrikant en respecteer steeds de richtlijnen van het WTCB, want die zijn opgesteld om vooral onze collega-tegelzetters te beschermen.