Groot, dun en toch sterk

Troeven

Waarom grootformaat tegels zo populair zijn geworden, heeft te maken met een combinatie van factoren. In de eerste plaats is er het ruimtelijk effect. Grote tegels hebben minder voegen, waardoor vloeren en wanden een rustiger, uniformer en ruimtelijker effect krijgen. Een ruimte lijkt hierdoor optisch groter. Grootformaat tegels creëren daarnaast een moderne uitstraling. Ze passen uitstekend bij strakke, moderne interieurs en een minimalistische stijl. Ze geven een zekere luxe en eigentijdse look aan elke ruimte. Bovendien zijn de meeste grootformaat vloeren (en wanden) eenvoudig te onderhouden. Minder voegen betekent minder plekken waar vuil en schimmel zich kunnen ophopen, waardoor schoonmaken en onderhoud eenvoudiger zijn. Ook de veelzijdigheid speelt een rol. Grootformaat tegels zijn beschikbaar in diverse kleuren, stijlen (zoals marmer- of houtlook) en toepassingen, waardoor ze breed inzetbaar zijn voor binnen en buiten. Dankzij nieuwe productietechnieken kunnen fabrikanten grotere, dunnere en toch sterke tegels produceren. Ook dat heeft het aanbod en de trend sterk gestimuleerd.

Technologische vooruitgang

Het is nu niet zo dat iemand op een zonnige ochtend het idee kreeg om los uit de pols grote tegels te gaan maken. XXL-tegels zijn enkel mogelijk geworden door verschillende technologische ontwikkelingen in de keramische industrie. Dankzij geavanceerde persen kan kleimassa nu onder extreem hoge druk en met grote precisie in zeer grote formaten gevormd worden, terwijl de tegel tegelijkertijd dun en toch stevig blijft. Innovatie in materiaalrecepturen zorgt ervoor dat XXL-tegels vaak veel dunner (soms ≤ 6,5 mm dik) zijn dan traditionele tegels. Hierdoor kunnen ze makkelijker worden geproduceerd, getransporteerd en geplaatst zonder aan sterkte in te boeten. De ontwikkeling van grote, efficiënte doorloopovens maakt het mogelijk om deze grote platen snel en gelijkmatig te bakken op hoge temperaturen (tot 1.200°C), zodat ze de nodige hardheid en duurzaamheid krijgen. Verder komen er stelselmatig nieuwe glazuren en oppervlaktetechnieken bij. Glossy, matte, reliëf- en digitale prints worden op een hoogwaardige manier aangebracht dankzij nieuwe glazuurtechnologie en digitale printtechniek. Daardoor zijn XXL-tegels nu beschikbaar in allerlei stijlen en structuren, inclusief 3D-reliëfs en “look & feel” zoals beton, marmer of hout. Innovatie heeft ten slotte ook geleid tot milieuvriendelijker productieprocessen, met minder afval en een lager energieverbruik dan vroeger bij het maken van dergelijke grote tegels of platen.

Gereedschap en plaatsingstechnologie

Om XXL-tegels deskundig te verwerken, zijn er speciale tegelsnijders, extra grote verstekzagen, nieuwe til- en plaatsingssystemen en zelfs lasers en VR-toepassingen voor meten en leggen ontwikkeld. Op maat snijden gebeurt vaak met waterstraalsnijders (waterjets) of aangepaste railsystemen en glassnijders die het mogelijk maken grote tegels secuur te versnijden zonder schade aan te richten. De toepassing van dubbele verlijming (buttering-floating) en speciaal ontwikkelde flexibele mortellijmen (zoals C2 S1 of C2 S2) zorgt voor volledige hechting over het hele tegeloppervlak, essentieel voor deze grote formaten met weinig voegen. De buttering-floating methode is een fancy naam voor dubbele verlijming. Daarbij brengt men enerzijds tegellijm met de vlakke kant van de spaan aan op de gehele onderkant van de tegel, anderzijds brengt men op de ondergrond volledige lijmrillen aan.

Let wel: XXL-tegels vereisen doorgaans aangepaste draagsystemen met zuignappen en geleidestangen, zodat de tegels veilig getransporteerd, geplaatst en bewerkt kunnen worden zonder breukgevaar. Bovendien is een perfect geëgaliseerde ondergrond van cruciaal belang. Grootformaat tegels hebben een lage tolerantie voor oneffenheden en zijn zeer ‘beweeglijk’.

Keramische steen

Zowel keramische tegels als natuursteen worden in grootformaat toegepast. Keramische tegels zijn technisch hoogwaardig, machinaal vervaardigd en bestaan uit klei, zand en mineralen. Ze worden geperst en bij zeer hoge temperaturen gebakken, wat resulteert in een compacte, vrijwel niet-poreuze en harde tegel. Deze techniek waarborgt duurzaamheid en slijtvastheid, keramische tegels zijn immers kras-, vlek- en kleurvast, en een minimaal onderhoud omdat vuil en vocht nauwelijks door de gesloten poriën heen dringt. Door digitale prints kunnen keramische tegels natuursteen, hout, beton, marmer, of zelfs mozaïek imiteren. Keramische tegels kenmerken zich ook door hun vormvastheid. Gerectificeerde tegels zorgen voor uniforme formaten, essentieel bij grootformaten om een strakke aansluiting te garanderen. XXL-tegels in keramische steen hebben doorgaans een dikte tussen 3 mm en 6,5 mm. Dat maakt ze aanzienlijk dunner dan gewone vloertegels die meestal 9 tot 12 mm dik zijn. Keramische tegels kunnen gepolierd of mat zijn, afhankelijk van de wens van de klant.

Natuursteen

Voor grootformaat toepassingen kan ook bijna elke natuursteensoort worden gebruikt. Dat zorgt voor een unieke uitstraling. Iedere tegel is uniek qua kleur, aders en textuur. Graniet en basalt zijn zeer hard en slijtvast, kalksteen en marmer zijn zachter, maar bieden een luxueuze(re) uitstraling. Het onderhoud is niet zo makkelijk als bij keramische steen. Vooral de poreuzere steensoorten zoals kalksteen en travertijn vragen voorafgaand impregneren en eisen een regelmatig onderhoud. Grootformaat natuursteen wordt in diverse diktes geslepen (meestal 2 tot 3 cm dik voor vloeren), maar lichtgewicht slabs van 1 à 2 cm worden ook ingezet, vaak verlijmd op substraten. Keramische tegels kunnen gepolierd of mat zijn, naargelang de vraag van de klant.

De trends vandaag

• Groot, groter, grootst: tegels van 120 x 120 cm tot oversized slabs worden steeds populairder voor vloeren en wanden.
• Natuur- en aardetinten: populaire kleuren zijn beige, zilver, lichte grijstinten en warme aardetinten die rust en luxe uitstralen.
• Keramiek met natuursteenlook: digitale prints maken het mogelijk natuursteen nagenoeg perfect te imiteren met een beter onderhoudsgemak en kostenefficiëntie.
• Verticale toepassingen: grootformaat tegels worden ook verticaal toegepast, bijvoorbeeld in badkamers en gevelbekleding, wat architectonisch veel kansen schept.
• Marmer en travertijn met grote aders en levendige kleuren voor een opvallende, luxe uitstraling. Deze keramische varianten combineren het uiterlijk van natuursteen met de voordelen van keramiek.
• Combinaties van patronen: mozaïek en geometrische patronen worden herontdekt en gecombineerd met grootformaat tegels voor bijzondere visuele effecten.

Technische specificaties

• Voorbereiding: de ondergrond (‘het substraat’) moet vlak, schoon, kraakvrij en draagkrachtig zijn.
• Voor grootformaat tegels is een vlakheidstolerantie van maximaal 3 mm op 2 meter aan te houden.
• Flexibele tegellijmen (A-klasse) worden aanbevolen, vaak in combinatie met de dubbele lijmmethode (buttering-floating of back buttering) om maximale hechting te garanderen.
• Een laag asbestvrije flexibele tegelcement verhoogt hechting en vangt spanningen op.
• Bij natuursteen kan de specifieke steensoort bepalen welke lijm en voeg geschikt is (zuurvaste lijmen bij marmer bijvoorbeeld).
• Voegen bij grootformaat tegels worden vaak gekozen tussen 2 en 5 mm breed, afhankelijk van de tegelgrootte en dilatatienormen.
• Natuursteen vereist vaak CNC-bewerking voor exacte maatvoering.
• Door de grotere maat van de tegels zijn dilataties in de ondervloer en voegwerken noodzakelijk om spanningsopbouw te voorkomen.
• Bewegingsvoegen worden strategisch aangebracht en afgedicht met elastische kitten.

Welke steen past waar?

• Graniet: zeer hard, slijtvast, weinig poreus en weerbestendig (geschikt voor buiten).
• Hardsteen (arduin): duurzaam, kalksteenachtig, blauwgrijs, voor alle vloeren, terrassen, maar adequaat onderhoud is vereist.
• Marmer: luxe look, poreus, krasgevoelig, enkel voor binnenvloeren en wanden, regelmatig onderhoud is aangeraden.
• Leisteen: waterbestendig, isolerend, krasgevoelig, voor badkamers en binnenvloeren
• Kalksteen / Travertin: poreus, warm van kleur, voor binnengebruik en minder belaste vloeren, impregneren is noodzakelijk
• Keramiek: gevarieerd, slijtvast, onderhoudsarm, vloeren en wanden binnen en buiten, veel designs mogelijk, budgetvriendelijk

Legpatronen

Populaire legpatronen voor grootformaat tegels zijn:

• Kruisverband: klassiek en tijdloos. Alle voegen kruisen elkaar, ideaal bij grootformaat vierkante en rechthoekige keramische tegels ≥ 60 × 60 cm. Voegen worden perfect uitgelijnd; Essentieel is dat ondergrond en tegel vlak zijn. Voor strak resultaat wordt gewerkt met gerectificeerde tegels. De randtegels worden afgestemd zodat geen smalle reststroken ontstaan.
• Halfsteensverband: de voegen verschuiven per rij een halve tegel (zoals de metselwijze bij het verwerken van gevelstenen met een voeg). Vaak toegepast bij langwerpige tegels voor een modern effect. Let op: grotere tegels kunnen licht gebogen zijn, dus niet elk formaat is hiervoor geschikt.
• Wildverband: vooral toegepast bij houtlook keramiek of rustieke natuursteen; de tegels worden zonder vast patroon gelegd, waarbij het snijverlies minimaal is. Creëert een dynamische en informele uitstraling.
• Visgraatverband: elegant, vooral bij smalle, langwerpige tegels. De tegels vormen samen een V-patroon. Vraagt om precieze maatvoering en snijwerk, meestal handmatig, en is meer geschikt voor kleinere formaten.
• Romaans verband: gecombineerde vierkant/rechthoek-formaten volgens een vast legplan, typisch voor natuursteenplaten. Visueel artistiek en arbeidsintensief qua uitzetten en snijden.
• Polygonaal verband: enkel bij natuursteen (bv. leisteen, flagstones, …). Kenmerken zijn de grillige legstructuur, maar dat gaat gepaard met hoge snijverliezen en veel handwerk.
• Banenverband: Verschillende lengtes en breedtes worden als banen gelegd; veel gebruikt bij natuursteen voor bijzondere esthetiek.

Tip: let bij alle patronen op het modulaire systeem van de fabrikant (kaliber) en op voegbreedtes (meestal 2 - 4mm bij gerectificeerde grootformaten). De voegen zoveel mogelijk gelijk houden en bij wand én vloer laten doorlopen vergroot de ruimtelijkheid.

Onderhoud en reiniging

• Keramiek: zeer regelmatig poetsen met neutrale zeep en water, geen zuren of schuurmiddelen gebruiken. Zand en stof vermeerderen slijtage.
• Natuursteen: veel steensoorten zijn poreus, impregneren is essentieel (zie hoger). Gebruik pH-neutrale reinigers. Af en toe professioneel laten reinigen met roterende borstels of hogedruk (niet bij kalkhoudende soorten) kan helpen. Afhankelijk van gebruik kan periodiek her-impregneren nodig zijn.
• Voegen: controleer op kleine scheurtjes of verkleuringen, reinigen kan met een speciale spons of borstel. Goed naspoelen en zoveel mogelijk drooghouden na vochtige reiniging.