Ondergronden

Een goede ondergrond is de garantie tot een duurzame buitenrecreatieruimte. Maar wat verstaat men onder een ‘goede ondergrond’? We onderscheiden twee types:

• Draagkrachtige ondergronden: gesteente, compacte, stabiele zandgrond, stijve klei.
• Niet-draagkrachtige ondergronden: losse grond, plastische klei, wortelgroei, leem of turfgrond, moerassen, …

Het komt een beetje overeen met een gestabiliseerde fundering van een woning. Maatregelen dienen getroffen te worden om te voorkomen dat de onderlagen verschuiven of verzakken. Net als paalwoningen vindt men vooral bij onze Nederlandse buren ook door palen ondersteunde terrassen om mogelijke onstabiliteit tot een minimum te herleiden. Hiertegenover staat vanzelfsprekend wel een apart prijskaartje.

Terrassen in ’t algemeen

We onderscheiden nog steeds drie types terrassen:

• Het tuinterras op volle grond, al dan niet aanpalend aan de woning.
• Het balkonterras op verdiepingshoogte. Er bestaan balkons van het doorlopende type en het individuele type. Het doorlopende type loopt over de hele lengte van het gebouw en kan verdeeld zijn over meerdere appartementen.
• Het dakterras, een constructie veelal bovenop het gebouw, dat enerzijds dienst doet als plat dak voor de onderliggende verdieping, anderzijds als recreatieve zone bij aangenaam weer. Deze opbouw kan toegankelijk zijn via één of meerdere kamers van het gebouw. Warmteafwisseling (dauw) is hier een belangrijk gegeven. Daar zo’n vloer zich meestal boven een verwarmde ruimte bevindt, is deze onderhevig aan temperatuurschommelingen. De isolatie van het dakschild dient bijgevolg zo dicht mogelijk bij de vloertegellaag te zitten zodoende condensvorming en eventuele koudebruggen uit te sluiten. Een goede drainering is steeds cruciaal voor de lange levensduur van het terras, maar men dient ook mogelijke waterinfiltratie in de onderliggende waterdichte lagen te voorkomen. Bij dakterrassen bestaat de afdekking meestal uit een onder helling liggende roofing of opgetrokken EPDM (waterkeringslaag). Gespreide belastingen is dan ook de boodschap om beschadigingen van deze beschermlaag te voorkomen.

Water is vergif

Het zonnetje laat zich al wat vaker zien, het terrassenseizoen staat eindelijk voor de deur. Na de extreme regenvlagen en temperatuurschommelingen van de voorbije maanden laten de lentegoden terug toe om opritten, paden en tuinterrassen in normale omstandigheden (vochtigheidsgraad, temperatuur,…) aan te leggen.

Dat een mooi terras het grote esthetische verschil kan maken aanpalend en rond een woning hoeft geen betoog. Belangrijke (lees: soms aanzienlijke) budgetten worden dan ook regelmatig uitgetrokken om de nodige meerwaarde van de woning te laten uitstralen. Maar helaas is voor vele terrassen het leven van korte duur en melden schadegevallen zich regelmatig aan. Oorzaak? Slechte voorbereiding, ongeschikte tegel, verkeerde plaatsingsmethode, dubieuze afwerking, onvoldoende afschot. Noem maar op.

Bij de realisatie van een terras is de keuze van de tegel, de plaatsingsmethode en de waterevacuatie een van de belangrijkste factoren waar de volle aandacht dient aan besteed te worden. Maar toch probeert het hemelwater vaak om zich een weg banen tussen twee aanliggende tegels door (lees: via de voegen), tot waar de capillariteit van de onderliggende lagen een einde neemt. Vochtopstapeling leidt in de winter dan onvermijdelijk tot zet- en duwspanningen, vooral bij vriesweer, en dampdrukspanningen in de zomer door opwarming van de zon. En dan houden we nog geen rekening met de krimp- en uitzettingsfenomenen van alle opbouwlagen die zich door temperatuurverschillen (dag/nacht) alleen al kunnen manifesteren. Men dient dus steeds rekening te houden met mogelijke hygrothermische schokken, mede in functie van de gekozen kleur van de terrastegel. Donkere tegels (vb. antraciet) nemen immers veel meer warmte op dan blekere oppervlakten zoals lichtgrijs of beige.

Niet-hechtende buitenbetegeling

De tijdrovende plaatsingen op mortelzakjes van weleer bieden al lang niet meer de ideale oplossing. Vroeg of laat komt er speling op de met gestabiliseerd zand gevulde diepvrieszakjes en gaan de tegels na verloop van tijd lichtjes knikken. Vulbakjes en verschillende aanverwante hulpmiddelen voor het vullen van gestabiliseerd zand bijvoorbeeld kunnen daarbij een goede hulp zijn, maar wij gingen vooral kijken naar nog andere gesofisticeerde systemen.

Naast een losse plaatsing op kift of gelijksoortige dragende drainerende draaglagen, bieden niet-hechtende vloerbekledingen een goede oplossing om water- en dampdrukfenomenen af te bouwen of zelfs volledig uit te sluiten. Bij voorkeur zijn regelbare stabiele plaatsingssystemen op de markt te verkrijgen die niet alleen het werk van de tegelzetter een stuk vereenvoudigen, maar vooral ook grotere en zwaardere formaten een kwaliteitskenmerkende plaats als bedekking bieden. Een plaatsing op tegeldragers zorgt er immers voor dat het water nergens kan blijven stagneren (tenzij in uitzonderlijke gevallen op de tegel zelf indien de bevloering te ‘pas’ werd uitgevoerd). De voegen blijven bij dergelijke opbouwsystemen open en het regenwater wordt direct afgevoerd via een onderliggende en waterdichte spouwlaag, evenzeer voldoende in helling liggend.

Een plaatsing op tegeldragers kan nog andere voordelen bieden: in tegenstelling tot een hechtende plaatsing met opgevulde voegen is er geen risico op scheurvorming doordat er geen spanningen aanwezig zijn tussen de tegels onderling en tussen tegellegzijde en mortel(lijm). Kalkuitbloeiingen of -afzettingen bij natuursteentegels zijn al evenzeer tot een minimum herleid.  Ook een controle van eventuele buizen of kabels kan eenvoudig door het wegnemen van een of meerdere tegels met een simpele zuignap. De tegels kunnen bovendien later eventueel hergebruikt worden.

Welke tegels zijn geschikt voor een terras?

We onderscheiden drie tegelsoorten voor terrasuitvoeringen, rekening houdende met de technische karakteristieken, waaronder de buig- en breeksterkte, en de vorstvrijheid van het materiaal zelf:

• cementgebonden – of betontegels
• natuursteentegels
• compacte keramische tegels

Algemeen gesteld kiest men vooral niet voor zwarte terrasvloeren (warmteopname) en hebben de tegels bij voorkeur een aangepast beperkt formaat zodoende onder meer thermische uitzettingen en risico op schade te beperken. Daarom neemt men best geen al te grote afmetingen, en moeten de tegels voldoende dik zijn om de breeksterkte en dus veiligheid bij dergelijke ‘zwevende’ buitenplaatsingen te verzekeren.

Het lijkt vanzelfsprekend, maar vaak wordt onvoldoende rekening gehouden met de slipvastheid van het tegeloppervlak. Bij de aanleg van een privéterras bijvoorbeeld wordt meestal een minimum R-waarde van 10 (hellingstest onder 10° tot 19°) sterk aanbevolen. Gladde oppervlakken zijn bijgevolg uit den boze daar bij het minste contact met vocht het risico op uitglijden te groot is.

Tabel hellingswaardes R

De geschiktheid van een tegel voor een plaatsing op tegeldragers is afhankelijk van het juiste type, formaat en respectievelijke dikte. In de praktijk wordt er doorgaans uitgegaan van een minimale dikte tussen 3 cm en 6 cm voor betontegels (afhankelijk van hun afmeting), minimum 2 cm voor keramische tegels,  en 3 cm tot 4 cm voor natuursteen (afhankelijk van de soort en structuur).

Steeds goed informeren bij de leverancier/adviseur is hier de boodschap, daar het WTCB met enige voorzichtigheid de formaten van tegels op tegeldragers begrenst tot 90 cm x 90 cm. Doch, innovatieve systemen met dwarslatten bijvoorbeeld laten reeds grotere formaten toe.

Correcte werkmethode

Het zorgvuldig uitpassen van de volledige opbouw gebeurt in eerste instantie met het oog op het uitvoeren en/of aanpassen van een stabiele onderbouw dat bij voorkeur onder helling van 2% dient geplaatst te worden. De aandacht wordt niet alleen gevestigd op het bepalen van het uiteindelijke afwerkingsniveau met een afschot van doorgaans 1,5% (afhankelijk van de structuur van het tegelloopvlak), maar ook het berekenen van de benodigde aantal tegeldragers die in diverse types op de markt verkrijgbaar zijn. Dit neemt uiteraard enige voorbereidingstijd in beslag.

Het is immers zo dat er verschillende types regelbare tegeldragers met diverse maximum hoogtematen bestaan om, naast het nodige afschot, ook grotere of kleinere onregelmatigheden van de ondergrond op te vangen. Een hellingscorrector of specifieke vlakheidsregulator maakt het de uitvoerder comfortabel om de oneffenheden die nog in de ondergrond kunnen voorkomen te regelen of te corrigeren.

Een uitgebreide reeks bevestigingstoebehoren zoals voegbreedteplaatjes en schokabsorberende rubberstukjes om eventuele dikteverschillen van de te plaatsen tegels op te vangen, maken deel uit van de tools om de plaatsingswerken vlot te laten verlopen. Ook opzetstukken voor het monteren van dwarse latten zijn beschikbaar om onder andere grotere en asymmetrische tegels gemakkelijker en veiliger te kunnen plaatsen.

Voorafgegaan door het positioneren van een aluminium vloerdersregel dat aan weerszijden met een fijn metserskoordje met elkaar wordt verbonden, en een elektronische pasdarm en/of laser, kan de eerste referentierij bepaald worden. Specifieke uitvoeringsrichtlijnen van de fabrikant worden het best nauwkeurig opgevolgd om garantiestoringen achteraf uit te sluiten.

Tot slot nog een gouden tip voor de uitvoerder indien dikteverschillen van (natuursteen)tegels mogelijk zijn: sorteer steeds eerst de dikste tegels uit de verpakkingskist om mee te starten!

Onderhoud

Vooral in een groene omgeving hebben bepaalde tegels de neiging om na verloop van tijd enige vervuiling te vertonen. Maar ook ónder de tegels is de kans op vervuiling en klein ongedierte op termijn reëel. Regelmatig onderhoud is echter de basis van een proper en blijvend mooi tegelwerk. Tegels op tegeldragers kunnen zeer gemakkelijk verwijderd en achteraf teruggeplaatst worden om de onderliggende ruimte te controleren, onderhoud of herstellingen uit te voeren waar nodig, eventueel ontstoppen en/of reinigen. Geschikte onderhoudsproducten zijn gemakkelijk in de speciaalhandel te verkrijgen. Regelmatig onderhoud zorgt ongetwijfeld voor een duurzaam terrastegelwerk…