Met zijn bureau D&A Architecten werkt Tom Brockmans ook wel eens met natuursteen, al gaat daar natuurlijk vaak de rem op. “Ik vertel niets nieuws als ik je zeg dat budget daarbij vaak een issue is”, aldus Brockmans. “En dat zeker in kantoorgebouwen, een belangrijk deel van onze activiteiten. Als daar al natuursteen bij komt kijken, dan is het veeleer om accenten te leggen. In grotere kantoorprojecten kan het vaak wel, met name in gevelbekleding. Maar als we natuursteen gebruiken, is het toch veelal in residentiële architectuur.”

“Deze natuursteen is anders”

Zoals zijn eigen woning, waar hij vanzelfsprekend perfect de vrije hand had. Tom Brockmans gebruikte niet minder dan 450 vierkante meter Ceppo di Gré, geleverd en geplaatst door natuursteenbedrijf Tuytelaers uit Ravels. “De woning bestaat uit twee contrasterende blokken”, zo legt de architect uit. “Een glad, gepolijst, witgepleisterd gedeelte en een wat ruwer, robuuster blok. Het gladde blok is een beetje zwevend gemaakt door een onderliggend volume volledig in zwarte trespa. Voor het andere gedeelte waren we op zoek naar natuursteen. We hebben verschillende materialen bekeken en wilden eigenlijk een steen die echt in de omgeving opging, die niet te fel contrasteerde. Toen stootte ik op die Ceppo di Gré; ik zag hem voor het eerst in het Gallo-Romeins museum van Tongeren.”

Verbindend element

Tom Brockmans gebruikte de Ceppo di Gré niet alleen in de binnenruimte, maar ook voor de gevel rondom het woonhuis. “Hij loopt door van binnen naar buiten en is zo het verbindend element van het hele huis”, zegt de architect. “We wilden zo weinig mogelijk verschillende materialen gebruiken, vandaar. Het werd dus Ceppo di Gré, in combinatie, binnen, met witte eik.” De gevel is goed voor 23×11,5 meter, met daarbij inbegrepen een soort van omwalde buitenruimte of atrium. En dat is ook het klassieke gebruik van de Ceppo-steen, die in vele lokale varianten bestaat: Ceppo dell’Adda, Ceppo di Brembate, Ceppo di Poltragno en ga zo maar door. Hun grote weerstand ten aanzien van atmosferische omstandigheden maakt ze bij uitstek geschikt voor buitengebruik. Om de natuur nog een handje te helpen, werkt de Italiaanse producent de materialen af door de gaten te stoppen en het oppervlak te borstelen, vernemen we van Joel Wynants, die als verantwoordelijke van bvba Panieva –een dochteronderneming van de firma Tuytelaers- toeziet op gevelwerken.

Exclusieve klassieker

Ceppo di Gré is afkomstig uit –jawel- het gehucht Gré, deel van het dorp Solto Collina aan de oever van het Iseomeer in de provincie Bergamo. ‘Ceppo’ komt van ‘Cepp’, wat Bergamees dialect is voor ‘rots met kiezels’. Het gebruik ervan gaat terug tot de Romeinse tijd. Wat in Milaan nog overblijft aan bouwwerken uit die dagen is in Ceppo gezet. Het materiaal werd geëxtraheerd in verschillende gebieden in de hoogvlaktes van Lombardije. De winning in Gré begon pas in 1896. In het begin van de 20ste eeuw was Ceppo-ontginning nog een grote industrie met duizenden werknemers, in winning, bewerking en transport. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw sloten meer en meer groeves en vandaag wordt de Ceppo alleen nog maar ontgonnen in de groeve van Gré. De duizenden jobs zijn gereduceerd tot een goed dozijn… Vandaag is de Ceppo di Gré een exclusief product, een lieveling van architecten én een veelvuldige prijswinnaar. Ten bewijze: de toekenning van de International Award Architecture in Stone (Verona, 2009) voor het nieuwe hoofdkwartier van de Università Luigi Bocconi in Milaan. En het Gallo-Romeins museum in Tongeren, waar Tom Brockmans de inspiratie vandaan haalde, leverde de Italiaans-Belgische architect Alfredo De Gregorio in 2011 de European Museum of the Year Award op.

Vlotte plaatsing

De werken verliepen zeer vlot, benadrukt Tom Brockmans. “De plaatsers hebben uitstekend werk verricht. Het waren heel bekwame mensen. Nu, door de grootte en het gewicht konden ze niet al te veel vierkante meters per dag doen, dat is normaal. Het was soms erg technisch. We hebben ook balken aan de onderkant bekleed met natuursteen, dus een horizontaal vlak. Het was niet altijd de meest evidente techniek om uit te voeren, met inox deuvels tegen een betonstructuur, maar alle rechte lijnen zitten er perfect in.”

Ook Joel Wyants van Panieva/Tuytelaers houdt goede herinneringen over aan de werf. “Er waren geen speciale moeilijkheden. We hebben daar twee mensen opgezet, en dat heeft iets van een twee en een halve maand geduurd. Er waren een paar zaken waar we een beetje op moesten toekijken. Zoals: de gevel is helemaal in halfsteens-verband gezet, en de buitenhoeken zijn in verstek uitgevoerd, met een ‘mussenbekje’. Dat wil zeggen dat je vijf millimeter laat staan; dat het verstek niet scherp uitgevoerd is. Tom Brockmans heeft de gevelbekleding getekend, maar de uiteindelijke uitvoeringsplannen maakten we zelf. Dit natuurlijk in overleg met de architect en op basis van de afmetingen van de plaat, kwestie van de voegen goed te laten uitkomen aan de ramen, zonder te veel verspringingen.”

Het viel allemaal vlot binnen de expertise van Panieva. “We zijn een dochterbedrijf van Tuytelaers (gehuisvest in hetzelfde gebouw) dat uitsluitend gevelbekleding doet. Ik volg dat allemaal op, ga ter plaatse opmeten, doe uitvoeringstekeningen en de werfopvolging van de plaatsers. Deze villa in Tessenderlo is gedaan door onze eigen plaatsers maar we werken ook met onderaannemers.”

Warm gevoel

De Kamer van Koophandel van Bergamo (wiens fraaie hoofdkwartier bekleed is met Ceppo di Gré) stipt tevreden aan dat de lokale natuursteen-held ook een succesvol exportproduct is. Dat met name gesmaakt wordt in Duitsland: de metro van München, de imposante toren (108 meter) van het Radisson Blu hotel in Hamburg, het voorplein van de kathedraal van Keulen… En na Tongeren nu ook Tessenderlo. Tom Brockmans is intussen in de quasi afgewerkte woning ingetrokken en voelt zich erg op zijn gemak in zijn natuursteen-oase. Het is alles wat hij ervan verwacht had.

“Ik heb dan ook van meet af aan veel aandacht besteed aan de beleving van het huis. Zoals de zichtassen: daar waar er minder zicht is, zijn de vlakken gesloten. En waar er aandacht aan de omgeving besteed kan worden, zijn er veel glaspartijen. En ik heb ook gewerkt aan de juiste oriëntatie, de precieze lichtinval. We wonen er nu, en ik stel vandaag blij vast dat het allemaal mooi gelukt is. Al die elementen, en het samenspel van de Ceppo di Gré en de witte eik, geven een warm gevoel.”